A falta de material audiovisual, aquí vos deixo o texto de Teresa Seara:
As tarxetas postais, como tamén os poemas, constitúen pequenas conquistas nese empeño tan fondamente humano de atenuar as cicatrices que o tempo imprime sobre nós. Porque, sendo un anaco de memoria, as postais representan pequenas escenas do pasado que seguen pervivindo na fugacidade do presente e continuarán prologándose aínda no futuro. Nisto reside ese encanto irresistible que nos atrae cara a elas pois tanto a súa imaxe como o seu texto logran espertar en nós a imaxinación, sempre disposta a internarse en lugares e vidas que non nos pertencen. Non en van xa nos ensinara Niestzsche que “o mundo real é moito máis pequeno que o mundo da imaxinación” e así se demostra tamén nestas Gratas e boas novas que Celso Fernández Sanmartín nos agasalla, unha miscelánea de vida onde se fai patente a persistencia da memoria fronte á forza cruel do tempo que nos devasta coa súa perspectiva lineal, coa contudencia do seu paso inexorable. Enmárcanse pois as tarxetas, a foto, o telegrama, a carta que Celso recompila neste libro no mundo da ilusión porque, aínda sen coñecermos ás persoas que as enviaron e recibiron, énos doado sentir o desexo que guiou a man que as escribiu tanto como a ledicia dos seus propios destinatarios. Así, podemos resgatar a tenrura de Esperanza quen posa con ollos iluminados e felices para a foto que enviará a Amando pero tamén intuímos a emoción deste ao ver o rostro feminino. Sabemos do tremor ansioso e urxente dos pais que reciben o telegrama do fillo tranquilizándoos co seu benestar. Percíbese a trascendencia de que Fausto pese xa 79 kilos e así se lle conta a unha querida amiga que se sentirá reconfortada con esta nova. E sorrimos a broma de enviarlle ao neno traste unha poza para que poida refrescarse no arduo verán como tamén el seguramente disfrutaría coa postal xa nas súas mans.
Mais cómpre saber que o xermolo no uso das tarxetas postais púxoo, en 1843, o editor Henry Cole cando lle encarga ao pintor John Calcott Horsley que lle deseñe unha escena bonita para felicitar o Nadal. Horsley debuxa unha familia sentada á mesa no momento do brinde polos ausentes e Cole imprime mil exemplares desta estampa, vendendo os que lle sobraron despois de enviar os do seu correo persoal. Certo é que os puritanos cargaron con contundencia contra esta idea argumentando que a actitude da familia incitaba ao alcoholismo pero as tarxetas esgotáronse e, poucos anos despois, a mesma raíña Victoria adoptaría o costume de felicitar as Pascuas desta maneira que aforraba o farragoso traballo de escribir a man moitas cartas.
Malia este prometedor inicio, as postais sen sobre non se crearon até 1869 cando un funcionario de correos austríaco sinalou dúas avantaxes no seu uso: tiñan un franqueo máis barato e facilitaban o labor dos carteiros. Pensadas para a correspondencia comercial, que non requirise demasiada intimidade, as tarxetas tiñan o inconveniente de que o texto non podía sobrepasar as vinte palabras, incluídas a sinatura e o enderezo do destinatario. Vinte palabras que se ben liberaban do compromiso de escribirlle a quen pouco ou nada se ten que dicir, ou da obriga de enviar un recordo desde o lugar de vacacións, ou de felicitar unha data sinalada, eran insuficientes para transmitir as novidades da familia, declarar a loucura dunha paixón, expresar saudades ou resumir o peso dunha vida. Esta exigua brevidade imposta aos escritores das tarxetas fixo que nelas todo fose significativo: a imaxe e o texto, a firmeza da man e a apretura da letra, a elección da foto e o lugar do cal procede. Elementos que permiten múltiples lecturas como podemos comprobar nas postais que forman parte deste libro onde Celso se rende ao “peso específico da brevidade”, que non é outro que o peso significativo da memoria.
Polo tanto, as tarxetas non só teñen o encanto irresistible de espertar a nosa imaxinación senón que nos serven como referentes históricos, revelan as modas, fannos conscientes dos cambios que a man humana foi imprimindo sobre o entorno urbano ou natural e dan conta da evolución da linguaxe desde as fórmulas máis requintadas até as abreviaturas e a lixeireza das palabras que se agolpan mesmo por enriba das fotos. Quizais por iso, cando miramos unha postal antiga cae sobre nós o doce peso da melancolía e procuramos a historia que permanece encerrada nela, os personaxes que a protagonizaron, as emocións aínda vivas como a ledicia impaciente de José mentres agarda o seu pronto traslado a Caminha, os recordos que manda Narcisa desde Buenos Aires, a lembranza do amigo durante unha visita fraternal á Habana... Así, nas tarxetas o cotián faise significativo, especial, por iso este Gratas e boas novas non é un libro máis senón que nel reside a maxia dos momentos perdidos, dos lugares imaxinarios. Por iso, no proceso de procura e selección das postais destinadas a encher as súas páxinas, Celso adoptaría o mesmo papel que os fotógrafos encargados de fixar un instante para que pervivise eterno e inmutable. Con este empeño percorreron o mundo fotografando monumentos célebres, paisaxes pintorescas, escenas de festas populares, personaxes famosos e todos os temas que puidesen interesar ás persoas que acudían ás tendas na busca dunha tarxeta que enviar aos que estrañaban. Mais, a maioría das veces, o nome do fotógrafo non acompañou á súa obra e se hoxe sabemos deles é grazas aos coleccionistas que resgatan do seu anonimato a José Gómez, Carlos López Alberty, J. Peuser, Lucien Roisin, García Garrabella, Lucas Escolá e moitos outros, contratados polas numerosísimas casas impresoras (como Hauser y Menet, Landáburu Hermanas, German Schulze, Hans Whilhelm, Litografía M. Pujadas, Angel Toldrá...) para crear un acervo de imaxes.
Durante décadas, nun tempo no que non existía a televisión nin os xornais levaban fotos, as tarxetas cumpriron coa función de compartir cos demais as descubertas xeográficas, de dar conta dos natalicios e das mortes, de espallar os bos augurios, creando unha corrente comunicativa moi intensa entre emisor e destinatario. Máis alá do estereotipo, prendidas na intemporalidade do eterno, as tarxetas postais son unha fonte viva de saber, unha perda irreparable cando non chegan a destino e un mutismo ferinte na súa ausencia como lamenta o nicaraguano Ariel Montoya nestes versos do seu poema “Vergüenza”:
Nunca llegaste a través de la tarjeta postal
(...)
Me reconozco culpable de que jamás mi exilio se
consoló con tu recuerdo.
Hoxe en día, vistas desde a perspectiva dos grandes avances tecnolóxicos no campo das telecomunicacións que temos ao noso alcance, pode parecernos que as tarxetas son algo obsoleto, unha reliquia do pasado, pero a súa relevancia é reivindicada polas persoas que, como o escritor Enrique Vila-Matas, as consideran un “ficheiro mental” do que emerxen arquetipos ou pantasmas milenarias, un museo da pegada humana en todo o seu conxunto. De aí que este Gratas e boas novas de Celso nos descubra a importancia da postal non só como pequena obra de arte senón na súa calidade de destello dun momento significativo na vida de quen a envía pero, sobre todo, de quen a recibe e garda. Intuíndo isto, o filósofo Jacques Derrida anúncialle á súa amante que
“cando xa non volvas, despois do fogo, seguireiche mandando tarxetas virxes e mudas, xa nin sequera recoñecerás nelas os nosos recordos de viaxe e os nosos lugares comúns pero saberás que che son fiel”.
Quizais algún día, cando pasen moitos anos, alguén recolla estas tarxetas postais e compoña con elas un libro tan fermosos como este Gratas e boas novas. Se así for, seriamos, sen dúbida, moito máis felices.
Sen comentarios
Publicar un comentario