O día que fiquei ensimesmado

Artigo de Manolo Rivas hoxe no País:

Ten razón o conselleiro de Cultura. A cultura galega está "ensimesmada e acomplexada". Está pampa. Atónita. Eu diría que Galicia enteira está abraiada. Aloulada. Levítica. Como Santa Teresa, está en "ausencia". Non me estraña. De Galicia foron desaparecendo cousas até que desapareceu o nome. Iso é o que contan do spot oficial do Xacobeo. Que non hai Camiño, non hai Santiago, non hai Galicia. Lóxico que a xente ande ensimesmada, a tocarse, dispensando, as partes mesmas. Os órganos da existencia. De aí o atinado do lema existencialista dos valados publicitarios: "Agora é cando, Galicia é onde". De aí tamén a continua invocación do presidente á "maioría silenciosa". Despois de tanta deconstrución, os galegos andamos todos con cara de encrucillado e de sudoku pola rúa, a preguntar con acenos desacougados: "Onde é Galicia?". E a xente sae de ler os xornais nos bares como se estivese a profundar nas Faragullas filosóficas de Kierkegaard: "Cando é agora?".

Todo cadra. En poucos meses pasamos de ser unha nacionalidade histórica a ser unha cousa ignota. De ser un pobo plural e democrático, a estar sometidos ao inextricábel mando dunha "maioría silenciosa". De ter unha cultura, a ter unha fábrica de pedras contra o propio tellado. De ter un plan de normalización lingüística, a ter unha trapallada. Non me dirán que este caos non é un horizonte apaixonante. Anda a xente aborrecida pola vella e cínica Europa. Xa nada pode épater la bourgeoisie. É a burguesía máis podente a que escandaliza ao resto. En Galicia estamos a vivir unha aventura como a de Perdidos, pero fóra da pantalla. Por iso, o que fai un galego da xeira Feijóo antes de deitarse é ir onde o telescopio e percorrer os barrios das estrelas, as constelacións, o zodíaco, cun cosmopolitismo melancólico: "Onde é Galicia?".

O que supón un desafío para un xornalista é localizar a Maioría Silenciosa. É un personaxe principal na obra que actualmente se representa en Galicia, mais non a podemos ver no escenario. Levo días preguntando por ela, investigando, esculcando sen éxito. Sei da súa orixe. Deuse a coñecer durante un célebre speech de Richard Nixon, en 1969. Esa dona foi a desculpa que aquel presidente dos Estados Unidos utilizou para soster a súa política belicosa. Malia as protestas civís, malia os extremistas, dicían os voceiros presidenciais, temos o apoio de Maioría Silenciosa. Todos sabemos como acabou a guerra, e como acabou Dick.

A misteriosa dona desapareceu para rexurdir como unha vedete na España dos anos 70, pre e post franquista. A xente que protestaba na rúa contra a ditadura eran unha minoría rabuda. Quen sabía de verdade o camiño era a Maioría Silenciosa. Agora anda por Galicia. Teño de falar con Maioría Silenciosa! Caladiños, caladiños, atopo moitos, mais ningún sabe ou ningún quere levarme onde Maioría Silenciosa. Cóntanme que os admirados comentaristas Carlos Luís Rodríguez e Roberto Blanco Valdés conseguiron unha exclusiva con ela. Que sorte, que envexa, poder confraternizar con Maioría Silenciosa! Saber o que ela pensa, sen intermediarios. Mais un é teimoso, non quere ser menos, e á fin, consigo o encontro coa simpática axuda dos Trobeiros de Compostela (Luís Rial, Miguel Cancio e o Príncipe Galín, intérpretes en Youtube da xenial Y toooooooodo gracias a Feijóo, música de Palito Ortega). Velaí está Maioría Silenciosa, como unha señora meiga. Pero algo lle pasa. Está ollando abraiada para un mesmo punto, coa típica expresión estupefacta da Santa Compaña.

-Are you the Silent Majority?, pregunto por se acaso.

-Yes, neno, yes -responde con tristura e en voz baixiña, a fitar algo no lugar borroso-. Viches o que fixo Feijóo?

-E que fixo?

-Tiña case todo a favor. Pero sentiu a atracción do baleiro. Tirouse e...caeu fóra. Mira que é triste tirarse ao baleiro e caer fóra del.

Non esperaba encontrarme cunha Maioría Silenciosa tan filosófica, cavilosa e razoábel. Cando este Goberno invoca a Maioría Silenciosa semella que fala dunha gran fera oculta que come e remoe as follas do censo electoral. Sempre me deu que pensar o que José Ortega y Gasset escribiu verbo de Galicia en La España invertebrada: "No he comprendido nunca por qué preocupa el nacionalismo afirmativo de Cataluña y Vasconia, y, en cambio, no causa pavor el nihilismo nacional de Galicia". Aquí moitos dan por feito que o perigo son os nacionalistas. Mesmo algúns teñen o feo costume de chamarte "nacionalista" sen preguntar se o es, como ese demachiño que leva no móbil o conselleiro Rueda. O seu rudo discurso ten unha raíz autoritaria, o reducir todo ao esquema de Carl Schmitt: ou amigo ou inimigo. Se queres protexer o galego e que es nacionalista, e se es nacionalista es un extremista. Que tiña en común o mar de xente que onte encheu a praza do Obradoiro, o corazón simbólico de Galicia? Non unha ideoloxía, non un carné. Alí estaba a Galicia afirmativa fronte a un Goberno nihilista.

Porque esa é a curiosa conclusión á que chegamos hoxe lendo o que en 1921 dicía Ortega é un século despois o que temos en Galicia non é un pobo nihilista senón un Goberno con esa tendencia ao baleiro. Un Goberno que non procura grandes entendementos da intelixencia, senón que fai estourar as confianzas básicas existentes. Non me estraña nada que o país, a cultura, e até a natureza, todo fique ensimesmado e acomplexado. Velaí un pobo tranquilo encirrado por un Goberno nihilista.

Malia todo, a miña esperanza está na ensimesmada cultura.

Informan que grande parte das montaxes futuras do Centro Dramático Galego serán obras de mimo. De primeiras, trátase dunha opción de grande coherencia. Mesmo sen sabelo, e á marxe do valor estético, a escolla do mimo ten un sentido histórico, estratéxico e mesmo lingüístico. Así, como na broma dos terzos infindos, temos un terzo de galego, un terzo de castelán, un terzo de inglés e un terzo de silencio... Mais, en arte, a linguaxe do silencio non é o da "maioría silenciosa". Samuel Beckett dicía que a súa verdadeira procura era esa linguaxe do silencio. E as pausas silenciosas de Harold Pinter son demoledoras. Se Galicia se converte nunha potencia artística en mimo, se fai arte do silencio, asistiremos a un sublime e ensimesmado corte de mangas.