O discurso de María

Tal como vos dixen no anterior post, María Reimóndez foi premiada o ano pasado pola súa obra O club da calceta. Cun discurso claro e demoledor, consciente do perigo lingüístico ao que nos enfrontamos arestora, deixounos as seguintes palabras:

Din que o bater das ás dunha bolboreta pode afectar o clima. Hai movementos máis imperceptibles aínda que poden afectar un mundo enteiro. Eu vou falar de dous. O primeiro é un movemento moi pequeno que acontece tamén no ceo, no da boca. É un movemento que nos une, que nos fai persoas, que nos comunica e nos comparte, que lle dá sentido ao mundo e a quen somos, que nos dá raíces e ponlas coas que entrar no futuro. É un pequeno movemento que pode provocar treboadas marabillosas. Ese pequeno movemento é a lingua. A nosa. Sen ese pequeno movemento, sen esa pronuncia de os abertos e pechados, de xis, de tona, de gargallada, non habería catedral de Santiago, nin Obradoiro, nin Instituto Rosalía de Castro, nin Club da Calceta.

Semella unha obviedade, mais hai que recordala: sen lingua non hai literatura, nin ciencia, nin economía. E sen literatura non hai pensamento, nin mundos novos, nin liberdade nin rebeldía, nin posibilidades de resistencia. Unha literatura escríbese porque hai un pobo que a le, que a vive, que a reescribe. Vós sodes ese pobo lector, o sentido das nosas palabras. O feito de que sexa xente da vosa idade a que premia unha obra en galego cada ano é un motivo de esperanza.

E ese esperanza non fala só dun feixe de palabras, fala dunha maneira de entendernos como un pobo que resiste ao poder e á opresión. A nosa lingua non opreme, tanto ten as falacias que inventen e que retransmita a prensa imperialista, a nosa lingua sabe estar no mundo, ser en harmonía coa outra, en conexión con millóns de falantes de portugués, resistindo tamén a unha maneira de entender o mundo que pasa por enriba das cousas como unha apisoadora. Fronte a esa cultura imperialista, de erradicación do diferente, sexa por lingua, cor, orientación sexual, relixión, nós temos outras palabras que falan de acollida, de diversidade, de querer estar no mundo dándonos a man. Se hai algo no que crea firmemente na vida é que a relación con outras culturas, con outros pobos a través da cooperación e non da explotación pasa pola nosa lingua e pola nosa cultura propia. Só deste xeito pode unha comprender os problemas de opresión das demais, empatizar e establecer loitas conxuntas. Porque as ameazas son moitas, e precisamente nós témolas agora moi preto novamente. Agora que se achegan tempos moi escuros para Galicia, cómpre non esquecer ese pequeno movemento dentro das nosas bocas. Pensar a que sociedade queremos contribuír, se queremos derrubar, se queredes derrubar o edicifio, como dicía Castelao, máis importante do noso pobo ou, contra vento e marea, mantelo vivo, con agradecemento a quen falou antes de nós, co orgullo de termos unha identidade aberta, plural pero propia. Ese pequeno aletear da lingua na nosa boca é un exercicio de resistencia ao poder, á opresión, á mentira e á explotación que nos agarda.

E logo está ese outro movemento imperceptible, o do tocar dunha agulla con outra. O da calceta. O da sororidade das mulleres que nos imos enganchando como puntos dun xersei as unhas ás outras, invisibles tamén ao poder, construíndo vidas diferentes e cambiando con eses pequenos xestos a sociedade. Estes puntos vanse tecendo tamén no literario, abrindo portas a novas e non tan novas mozas que poidan ter a palabra que aínda nos custa tanto manter. Eses puntos levan aí toda a vida, agochados, como a calceta, no espazo do fogar, no espazo do privado, ese que parece non interesarlle a ninguén excepto ás mulleres. As mulleres que, para dicir agora outra obviedade, somos a metade da humanidade. Adoita parecer outra cousa, realmente, os nosos problemas, as nosas visións, a nosa palabra, fica sempre secundaria e menos importante. Por iso teño que agradecervos que unísedes a miña calceta á vosa con este premio, que non observásedes esta historia de seis, sete realmente, mulleres como unha historia marxinal senón, como acontece co que escriben os homes, unha historia sobre a vida, sobre o mundo, sen necesidade de máis apelativos. Ou se cadra só un, feminista. Porque o feminismo é o que me axuda a tecer, a entender, a buscar solucións con outras mulleres e algún home ao feito de que a metade da humanidade siga vivindo en condicións deplorables, ás veces cunha discriminación visible e outras con outra totalmente invisible. Desa, precisamente, quería falar o Club da Calceta, desa violencia que está na base das outras violencias, desas cousas pequenas. E tamén da forza que temos as persoas cando nos unimos. O feminismo é precisamente o mellor exemplo diso, porque se non fose por el, por ese movemento de cambio social sen parangón na historia da humanidade, que trascende razas, nacionalidades, idiomas, continentes, cores e clases sociais, hoxe vosoutras, mozas, non estariades no instituto. E eu tampouco podería falar dende este estrado sen perigo para a miña vida. Mais estes avances conseguidos a conta de moito esforzo non nos poden facer negar o evidente, que a igualdade entre homes e mulleres está moi lonxe de conseguirse. Abonda con ver como se reciben os nosos textos, como nos trata o sistema literario e como seguimos agardando comportamentos establecidos, sobre todo nas relacións persoais, por parte dos homes ou das mulleres. Das mulleres agárdase aínda a submisión, na palabra e no resto. Aprendemos a asumir todas estas cousas, o feminismo ensínanos a pensar, a desaprender. Porque o feminismo é non asumir a explotación, ningunha, como forma de relación humana, e utilizar a intelixencia, a análise e a acción para transformala. A literatura é unha desas accións, constrúe sociedade e polo tanto ten tamén esa responsabilidade, a de manter o mundo existente ou a de crear un mundo novo cunha ollada crítica, desentrañando os mecanismos que nos amordazan e pretenden limitarnos. Necesitamos unhas agullas, unhas chocando con outras, para facer un festivo tintinar que nos axude a calcetar outro mundo mellor do que temos, un mundo que nos ensine a ver a nosa responsabilidade nas cousas e a posibilidade que temos de cambiar cada día.

O mundo cámbiase precisamente nas cousas pequenas, en como nos tratamos, en que consumimos, en que idioma falamos, pero tamén nas cousas grandes, como estar hoxe aquí con todas e todos vós, agradecéndovos a vosa xenerosidade. Grazas e gardade ben quente a rebeldía das nosas palabras e das nosas romas agullas no ceo da boca e entre os dedos das mans.

Moitas grazas, María.